परिचय

ग्रामीण भागातील लोकांना, विशेषतः असुरक्षित गटांना, सुलभ, परवडणारी आणि दर्जेदार आरोग्य सेवा प्रदान करण्यासाठी माननीय पंतप्रधानांनी १२ एप्रिल २००५ रोजी राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (एनआरएचएम) सुरू केले. केंद्रीय मंत्रिमंडळाने १ मे २०१३ च्या त्यांच्या निर्णयाद्वारे, राष्ट्रीय शहरी आरोग्य अभियान (एनयूएचएम) ला व्यापक राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (एनएचएम) च्या उप-मिशन म्हणून सुरू करण्यास मान्यता दिली आहे, ज्यामध्ये राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (एनआरएचएम) हे राष्ट्रीय आरोग्य अभियानाचे दुसरे उप-मिशन आहे.

एनआरएचएमग्रामीण भागातील लोकांना, विशेषतः असुरक्षित गटांना समान, परवडणारी आणि दर्जेदार आरोग्य सेवा प्रदान करण्याचा प्रयत्न करते. एनआरएचएम अंतर्गत, सक्षम कृती गट (ईएजी) राज्ये, तसेच ईशान्येकडील राज्ये, जम्मू आणि काश्मीर आणि हिमाचल प्रदेश यांना विशेष लक्ष केंद्रित केले आहे. या अभियानाचा मुख्य उद्देश सर्व स्तरांवर आंतर-क्षेत्रीय अभिसरणासह पूर्णपणे कार्यक्षम, समुदाय-मालकीची, विकेंद्रित आरोग्य वितरण प्रणाली स्थापित करणे आहे, जेणेकरून पाणी, स्वच्छता, शिक्षण, पोषण, सामाजिक आणि लिंग समानता यासारख्या आरोग्याच्या विविध निर्धारक घटकांवर एकाच वेळी कारवाई करता येईल. खंडित आरोग्य क्षेत्रामधील संस्थात्मक एकात्मतेमुळे सर्व आरोग्य सुविधांसाठी भारतीय सार्वजनिक आरोग्य मानकांनुसार मोजले जाणारे परिणामांवर लक्ष केंद्रित करणे अपेक्षित होते.

कार्यकारी सारांश

ग्रामीण लोकसंख्येला, विशेषतः असुरक्षित गटांना, सुलभ, परवडणारी आणि दर्जेदार आरोग्य सेवा प्रदान करण्यासाठी माननीय पंतप्रधानांनी राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (एनआरएचएम) सुरू केले. अभियानाची उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी सार्वजनिक आरोग्य वितरण प्रणाली पूर्णपणे कार्यक्षम आणि समुदायाला जबाबदार बनवणे, मानवी संसाधन व्यवस्थापन, समुदाय सहभाग, विकेंद्रीकरण, मानकांनुसार कठोर देखरेख आणि मूल्यांकन, गाव पातळीपासून आरोग्य आणि संबंधित कार्यक्रमांचे अभिसरण, नवोपक्रम आणि लवचिक वित्तपुरवठा आणि आरोग्य निर्देशकांमध्ये सुधारणा करण्यासाठी हस्तक्षेप यांचा समावेश आहे.